Mount Rushmore to góra leżąca na zachodzie stanu Dakota Południowa. W latach 1927–1941 wykuto w niej pomnik o nazwie Mount Rushmore National Memorial. Z granitowego zbocza wyłaniają się twarze czterech amerykańskich prezydentów: George’a Washingtona, Abrahama Lincolna, Thomasa Jeffersona i Theodore’a Roosevelta. Każda twarz ma 18 metrów wysokości, a monument jest widoczny z odległości 100 kilometrów!

Na pomysł góry-pomnika wpadł miejscowy historyk i publicysta Doane Robinson, który w ten sposób chciał przyciągnąć turystów w piękny masyw gór Black Hills. Jego zamiar się powiódł, bo obecnie górę Rushmore odwiedza 2-3 miliony turystów rocznie. Pomysł wykucia pomnika zainteresował amerykańskiego rzeźbiarza – Gutzona Borgluma (ucznia Augusta Rodina). Burglum chciał, by pomnik symbolizował 150 lat amerykańskiej historii. I tak: George Washington reprezentuje narodziny USA, Abraham Lincoln utrzymał jedność narodu i zniósł niewolnictwo, Thomas Jefferson podwoił ówczesne terytorim kraju, kupując od Francji Luizjanę, Theodore Roosevelt rozwinął kraj gospodarczo i odegrał kluczową rolę przy budowie Kanału Panamskiego. 3 marca 1925 Kongres zatwierdził projekt.

Burglum początkowo planował wykuć postaci do pasa, ale nie pozwoliły na to fundusze. 400 robotników najpierw wysadzało skałę dynamitem, a właściwy kształt rzeźbiarze nadawali wiertłami, młotami i dłutami, stojąc na kołyszących się platformach. Podczas prac usunięto ok. 450 000 ton kamienia. Choć zdarzały się wypadki, na szczęście nikt nie zginął. Obecnie pomnik jest regularnie czyszczony, a pęknięcia uszczelniane przez ekipy wspinaczy górskich.

Zwiedzający mogą oglądać monument z różnej perspektywy, idąc w stronę szczytu kilometrowym szlakiem o nazwie Presidential Trail. Za wyrzeźbionymi twarzami znajduje się kanion z wykutą w skale komnatą. Umieszczono w niej porcelanowe płyty, na których znalazły się: tekst Deklaracji Niepodległości i Konstytucji, biografie czterech prezydentów oraz Borgluma, a także historia Stanów Zjednoczonych.

Pomnik „wystąpił” w wielu filmach. Najbardziej znanym jest chyba „Skarb narodów: Księga tajemnic”, w którym ta monumentalna rzeźba pełni rolę tajemnego mechanizmu otwierającego wejście do legendarnego Złotego Miasta.

 

 

---

 

Jemioła to półpasożyt rosnący na drzewach, a jej owoce są trujące – powodują duszności i niestrawność. Dlaczego więc całujemy się po jemiołą i w dodatku sądzimy, że to przynosi szczęście?

 

Otóż jemioła w starożytności uważana była za roślinę świętą. Czcili ją między innymi Celtowie i ludy nordyckie. Druidzi – celtyccy kapłani – wierzyli, że rosnąca na dębie jemioła jest zawieszonym między niebem a ziemią darem bogów. Ścinali ją złotym sierpem, a pod drzewem rozkładali białą tkaninę, aby jemioła nie dotknęła przypadkiem ziemi, bo wtedy traciła magiczną moc. Następnie pod drzewem, z którego ścięto jemiołę, składali ku czci bogów ofiarę ze zwierząt. Wierzyli, że jemioła przynosi szczęście i moc oraz odpędza złe duchy. Stąd pewnie wziął się zwyczaj wieszania jemioły w domu. Mimo że owoce jemioły są trujące, to roślina ma właściwości lecznicze znane od czasów starożytnych. Wyciąg z pędów i liści stosuje się współcześnie m.in. pomocniczo w leczeniu nadciśnienia.   

 

Zwyczaj całowania się pod jemiołą był znany już w starożytnej Grecji, ale upowszechnił się w XVII-wiecznej Anglii i stamtąd przywędrował do nas i do innych krajów. W czasach wiktoriańskich całowanie się pod jemiołą było poważną sprawą – uważano, że dziewczyna, która odmówiła pocałunku, może zapomnieć o zamążpójściu przynajmniej przez najbliższy rok, ale raczej na dłużej… Pocałunki pod jemiołą nie mogły trwać bez końca. Po każdym buziaku mężczyzna miał zerwać jeden owoc. Pocałunki kończyły się, gdy wszystkie owoce zostały zerwane.

 

Całowanie się po jemiołą ma ponoć zapewnić trwałość związku i nieprzemijające uczucie – wieczne, tak jak wiecznie zielona (evergreen) jest jemioła...     

 

---

  

Labor Day – czyli Święto Pracy po amerykańsku

 

Labor Day to święto, które upamiętnia robotników walczących o godne warunki pracy i uczciwe wynagrodzenie.

W Stanach Zjednoczonych jest obchodzone w pierwszy poniedziałek września – nietypowo, bo w większości innych krajów dzień ten przypada na 1 maja.

 

Pierwsze obchody Labor Day odbyły się 5 września 1882 roku w Nowym Jorku.

Wtedy 10 000 osób (niektóre źródła podają, że nawet 20 000) przemaszerowało ulicami Manhattanu. Nie było to wtedy święto państwowe, więc uczestnicy musieli wziąć bezpłatny dzień wolny. W tym czasie amerykański robotnik pracował 12 (lub więcej) godzin dziennie, sześć dni w tygodniu.

 

Obecnie Labor Day jest świętem państwowym – nieczynne są więc rządowe agencje, banki, poczta, szkoły.

W większych miastach organizowane są ciekawe wydarzenia, na przykład Labor Day Carnival w Nowym Jorku, pokazy sztucznych ogni nad Coney Island, czy Labor Day Concert przy Kapitolu w Waszyngtonie. Wiele restauracji ogłasza również happy hours (pora, w której ceny są niższe). Dla większości Amerykanów jest to to dzień wolny od pracy – wyjeżdżają z rodziną za miasto, spotykają się z przyjaciółmi, grillują. Innymi słowy – korzystają z długiego weekendu i ostatnich wakacyjnych dni. Nie bez przyczyny święto Labor Day jest nazywane nieoficjalnym końcem lata… Na pociechę – w pierwszy weekend po Labor Day ruszają rozgrywki NFL.

 

Kiedyś mówiono, że po Labor Day nie należy nosić białych ubrań – No white after Labor Day.

Dlaczego? Są dwa wyjaśnienia. Pierwsze – taka zasada obowiązywała w wyższych sferach. Drugie – po prostu ciemne ubrania były bardziej praktyczne w sezonie jesiennym i zimowym. Obecnie nikt się tą zasadą nie przejmuje.

 

Jak na ironię w Labor Day niektórzy pracownicy pracują dłużej niż w inne dni.

W ten weekend w sklepach organizowane są wielkie wyprzedaże. Niektórzy twierdzą, że skala tych wyprzedaży jest tak ogromna, że miejsca na podium ustępuje tylko przedświątecznemu Czarnemu Piątkowi (Black Friday), więc pracownicy sklepów mają co robić…

 

---

 

Memorial Day

Ostatni poniedziałek maja to szczególny dzień dla Amerykanów. Obchodzony jest wtedy Dzień Pamięci Narodowej, który upamiętnia wszystkich żołnierzy, którzy polegli w trakcie odbywania służby wojskowej na różnych frontach. Dzień ten uznawany jest również za nieoficjalny początek lata, któremu towarzyszą spotkania ze znajomymi, wyjazdy na rodzinne wycieczki, czy grillowanie.

 

Od kiedy obchodzone jest to święto?

Święto zostało oficjalnie ustanowione w 1868 roku na mocy rozkazu generała Johna Logana, aby upamiętniać ponad 600 tysięcy żołnierzy, którzy zginęli po obydwu stronach konfliktu w wojnie secesyjnej (the Civil War). Dzień ten miał być krokiem do pojednania podzielonego narodu. Do 1890 roku Memorial Day obchodziły praktycznie wszystkie stany Północy. Charakter święta zmienił się po I wojnie światowej, gdy dzień ten stał się okazją do upamiętnienia wszystkich amerykańskich żołnierzy i wówczas zaczęto go obchodzić również w południowych stanach USA.

 

Co ma wspólnego Memorial Day z Decoration Day?

Wcześniej Memorial Day nosił nazwę Decoration Day ze względu na ozdabianie (z ang. decorating) grobów kwiatami, wieńcami i flagami. Dopiero w latach 60. XX wieku nadano temu świętu obecną nazwę.

 

Tomb of the Unknowns

Memorial Day tradycyjnie wiąże się z uroczystościami na cmentarzach wojskowych, m.in. przy Tomb of the Unknowns (Grobie Nieznanych Żołnierzy) na Narodowym Cmentarzu w Arlington, niedaleko Waszyngtonu.

 

Jakie inne święta upamiętniają żołnierzy?

Oprócz Memorial Day istnieją jeszcze dwa święta o podobnym charakterze: Veterans Day, czyli Dzień Weteranów mający na celu uhonorowanie weteranów służących w siłach zbrojnych Stanów Zjednoczonych, oraz Armed Forces Day, czyli Dzień Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych - na cześć żołnierzy czynnie służących w siłach zbrojnych.

 

---

   

 

St. Patrick’s Day

Dzień Świętego Patryka to zapewne najbardziej zielone święto na świecie! Obchodzi się je zawsze 17 marca. Jest to święto narodowe Irlandii oraz festiwal kultury irlandzkiej. Tego dnia wielu ludzi ubiera się na zielono (kolor ten jest uważany za narodowy kolor Irlandii), organizowane są parady, a prawie w każdym miejscu zobaczyć można zielone koniczynki. I to nie tylko w Irlandii – Dzień Św. Patryka obchodzi się równie hucznie w innych krajach.

 

Dlaczego Dzień Świętego Patryka przypada 17 marca?

Dzień Świętego Patryka upamiętnia patrona Irlandii – św. Patryka. Nie był on Irlandczykiem; urodził się najprawdopodobniej w Brytanii w V wieku. Kiedy był nastolatkiem, został uprowadzony i sprzedany do Irlandii, gdzie jako niewolnik musiał zajmować się wypasem owiec. Po sześciu latach, jak głosi legenda, usłyszał głos powołania, by powrócić do Irlandii i nawracać tam na chrześcijaństwo. Badacze nie są zgodni, co do dokładnej daty jego śmierci. Przyjmuje się, że zmarł w Irlandii 17 marca 461 roku. Obchody przypadające na 17 marca są zatem upamiętnieniem dnia jego śmierci.

 

Co oznacza zielona koniczyna?

Według legendy św. Patryk wyjaśnił pierwszym irlandzkim chrześcijanom dogmat Trójcy Świętej na przykładzie koniczyny. W ten prosty sposób pokazał im, jak mogą istnieć Trzy Osoby Boskie, które są jednym Bogiem. Do dziś symbolem Irlandii pozostaje shamrock, czyli właśnie trójlistna koniczyna.

 

Jak świętuje się Dzień Św. Patryka?

Dzień Św. Patryka jest dniem wolnym od pracy w Irlandii. Obchody wiążą się głównie z organizacją licznych parad, koncertów i festiwali. Jak podają media, w uroczystym pochodzie w Dublinie co roku bierze udział kilkaset tysięcy osób. Tego dnia odbywają się też zawody sportowe, podczas których wraca się do tradycyjnych irlandzkich sportów. Mowa o hurlingu (jest to gra zespołowa, w której używa się kijów i piłek) oraz futbolu gaelickim (łączy elementy piłki nożnej, koszykówki, rugby i siatkówki).

Obchody Dnia Św. Patryka mają miejsce również w innych krajach, szczególnie w tych licznie zamieszkiwanych przez imigrantów z Irlandii. Ciekawostką jest, że w Stanach Zjednoczonych pierwsza parada odbyła się w Nowym Jorku już w roku 1762 (czyli 14 lat przed powstaniem USA). Wzięli w niej udział irlandzcy żołnierze służący na terenie ówczesnej kolonii. Wiele państw co roku dołącza do obchodów Dnia Św. Patryka poprzez oświetlanie lub barwienie znanych obiektów na zielono. 17 marca zielone stawały się już wodospad Niagara, London Eye, Krzywa Wieża w Pizie, czy choćby Ratusz w Poznaniu. Nie dziwi również widok zabarwionej na zielono rzeki płynącej przez Chicago!

 

---

 

 

Inauguracja prezydenta Stanów Zjednoczonych odbywa się 20 stycznia w południe i jest początkiem czteroletniej kadencji prezydenckiej. Podczas uroczystości zaprzysiężenia prezydent-elekt wypowiada następujące słowa: "I do solemnly swear (or affirm) that I will faithfully execute the Office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States."

Po polsku znaczy to: "Uroczyście przysięgam (lub ślubuję) urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych wiernie sprawować oraz konstytucji Stanów Zjednoczonych dochować, strzec i bronić ze wszystkich swych sił". Po tych słowach prezydent może, choć nie musi, dodać "Tak mi dopomóż Bóg".

 

Ustępujący prezydent w ostatnim dniu urzędowania spotyka się rano z personelem Białego Domu oraz członkami swojej administracji. Pisze też list do swojego następcy i jego małżonki. Tradycyjnie prezydent elekt przybywa rano do Białego Domu i wraz z urzędującym prezydentem udaje się na Kapitol, czyli miejsce, w którym odbywa się ceremonia. Trasa nie jest długa, przejazd zajmuje kilka minut. Wzdłuż trasy (na Pennsylvania Avenue) ustawiają się wtedy tysiące widzów.

Obecnie przed zachodnim skrzydłem Kapitolem buduje się specjalną platformę, na której odbywa się uroczystość zaprzysiężenia. Naprzeciwko widać National Mall ze słynnym pomnikiem Waszyngtona, a w dali Mauzoleum Lincolna.

 

Prezydent-elekt zazwyczaj składa przysięgę na Biblię. Zdarza się, że prezydenci wybierają egzemplarze, które należały do osób ważnych dla historii USA. Ma to znaczenie symboliczne. Na przykład: z egzemplarza, na który przysięgał George Waszyngton, korzystali także Warren G. Harding, Dwight D. Eisenhower, Jimmy Carter i George Bush. Barack Obama skorzystał z egzlemplarzy należących do Abrahama Lincolna i Martina Luthera Kinga.

 

Po złożeniu przysięgi prezydent wygłasza przemówienie inauguracyjne. Przedstawia w nim swoją wizję prezydentury i określa jej cele.

 

Oprócz publiczności w ceremonii uczestniczą zazwyczaj: wiceprezydent, byli prezydenci, członkowie Kongresu, sędziowie Sądu Najwyższego, wysocy rangą wojskowi, osoby odznaczone Medalem Honoru, wysocy rangą urzędnicy. Po zaprzysiężeniu prezydent i wiceprezydent są honorowymi gośćmi na lunchu organizowanym przez Kongres Stanów Zjednoczonych na Kapitolu.

 

Z Kapitolu prezydent udaje się do Białego Domu. Może część trasy pokonać samochodem, a część pieszo. Potem odbywa się parada inauguracyjna, w której biorą udział wojskowi i przedstawiciele wszystkich stanów.

 

 

---

 

 

25 kwietnia w Australii i Nowej Zelandii obchodzony jest ANZAC Day. Jest to dzień pamięci o australijskich i nowozelandzkich żołnierzach, którzy walczyli i ginęli na wojennych frontach.

Co oznacza skrót ANZAC?

Skrót ANZAC pochodzi od nazwy Australian and New Zealand Army Corps oznaczającej australijski i nowozelandzki korpus wojskowy uczestniczący w I wojnie światowej u boku wojsk alianckich.

Dlaczego ANZAC Day obchodzi się 25 kwietnia?

25 kwietnia 1915 roku, podczas I wojny światowej, rozpoczęła się bitwa o Gallipoli, która w konsekwencji miała doprowadzić do opanowania cieśnin Bosfor i Dardanele i zdobycia Stambułu. Bitwa zakończyła się klęską państw ententy (nazwa sojuszu utworzonego przez Francję, Rosję i Wielką Brytanię). Korpus ANZAC podczas walk poniósł ogromne straty – ponad 8 tys. zabitych, ok. 20 tys. rannych. Całą kampanię uznano za wielki błąd.

Jak obchodzi się ANZAC DAY?

Apel poległych

O świcie w wielu miejscach – na placach miejskich, w koszarach, na plażach – odbywa się uroczysty apel poległych: DAWN SERVICE. Na koniec apelu na trąbce zwanej bugle gra się THE LAST POST – melodię oznaczającą zakończenie żołnierskiej służby.

Parady

Podczas ANZAC Day organizowane są parady – przez miasta maszerują żołnierze różnych formacji, policjanci, weterani i harcerze. Na parady przychodzą tłumy, które wiwatują na cześć żołnierzy. Wiele osób przypina sobie czerwone maki (POPPIES) symbolizujące krew przelaną na polach bitew.

Ciasteczka ANZAC

Ze świętem kojarzą się także… ciasteczka z płatków owsianych zwane ANZAC BISCUITS. Przepis został wymyślony tak, aby ciasteczka przetrwały długą podróż z Australii do Gallipoli – żony piekły je dla mężów walczących w bitwie.

Co znaczy zdanie LEST WE FORGET?

To zdanie można często zobaczyć w miejscach poświęconych poległym żołnierzom i znaczy: „ABYŚMY NIE ZAPOMNIELI”.

 

 

---

 

Presidents’ Day

 

W trzeci poniedziałek lutego Amerykanie obchodzą Presidents’ Day. Oficjalna nazwa tego święta to Washington’s Birthday. Po raz pierwszy obchodzono je w 1880 roku dla upamiętnienia przypadających 22 lutego urodzin pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Obecnie jest to dzień poświęcony wszystkim prezydentom USA.

Oto kilka ciekawostek o prezydentach Stanów Zjednoczonych.

George Washington (1. prezydent)

Jego nazwiskiem nazwano stolicę USA. Stawiany przy nazwie stolicy skrót D.C. – Washington D.C. – oznacza District of Columbia (nazwy stolicy nie należy mylić z nazwą stanu Washington, który leży na zachodnim wybrzeżu).
Wizerunek George’a Washingtona widnieje na banknocie jednodolarowym i na ćwierćdolarówce.
Niewiele osób wie, że z powodu przebytych chorób George Washington już w młodości zaczął tracić zęby. Z powodu problemów z mówieniem nie wygłosił mowy inauguracyjnej przed drugą kadencją prezydentury...

 

William Henry Harrisson (9. prezydent)

Był prezydentem, który najkrócej sprawował swój urząd – zaledwie 32 dni. Zmarł na zapalenie płuc, którego nabawił się, wygłaszając w deszczu swoją mowę inauguracyjną.

 

Abraham Lincoln (16. prezydent)

Był najwyższym prezydentem USA – miał 195 cm wzrostu.
Był jedynym… licencjonowanym barmanem wśród prezydentów.
Miał czterech synów – trzech zmarło w młodym wieku z powodu chorób. Mało brakowało, aby w tragicznym wypadku zginął jego najstarszy syn – Robert. Otóż wsiadając do pociągu, Robert wpadł w szczelinę pomiędzy peronem a wejściem do wagonu. Uratował go Edwin Booth, brat… Johna Wilkesa Bootha, przyszłego zabójcy Abrahama Lincolna.

 

Franklin Delano Roosevelt (32. prezydent)

Jeździł samochodem, którego poprzednim właścicielem był… Al Capone. Samochód skonfiskowano po aresztowaniu legendarnego gangstera. Nadwozie cadillaca wyposażono w stalowe zabezpieczenia, a okna miały kuloodporne szyby. Co ciekawe, tylną szybę można było opuścić i otworzyć ogień do ścigających.
Roosevelt był najdłużej urzędującym prezydentem – zmarł na początku czwartej kadencji. Obecnie, na mocy 22. poprawki do konstytucji, prezydentura może liczyć najwyżej dwie kadencje.

 

Ronald Reagan (40. prezydent)

Zanim został prezydentem był słynnym aktorem. Bardzo lubił żartować.

Dziennikarzowi, który zapytał go: “Jak aktor mógł zostać prezydentem?” odpowiedział: „Jak prezydent może nie być aktorem?”.

„Mam nadzieję, że wszyscy jesteście republikanami” – tak przywitał się z chirurgami, gdy przywieziono go na salę operacyjną po zamachu na jego życie.

Do historii przeszedł dowcip, który powiedział w 1984 roku podczas próby mikrofonu przed audycją radiową. “Rodacy! Miło mi ogłosić, że dziś podpisałem ustawę wyjmującą spod prawa Związek Radziecki. W ciągu pięciu minut rozpoczniemy bombardowanie.” Słowa te wywołały wielkie oburzenie w Związku Radzieckim i krajach tzw. bloku wschodniego... Tam nie potraktowano ich jak żart.

---

 

 

Jak Amerykanie obchodzą MLK Day?

MLK Day czyli Dzień Martina Luthera Kinga obchodzi się w Stanach Zjednoczonych w trzeci poniedziałek stycznia. Jest to święto państwowe, czyli wspólne dla wszystkich stanów. Takie święta są nazywane federalnymi (federal holidays) – instytucje oraz urzędy państwowe są wtedy nieczynne. Jednak ustanowienie tego święta nie przyszło łatwo...

 

Kim był Martin Luther King?

Urodził się 15 stycznia 1929 roku w Atlancie. Był baptystą, pastorem, działaczem na rzecz zniesienia segregacji rasowej. Uważał, że należy stosować metodę biernego oporu, taktykę pokojowego nieposłuszeństwa obywatelskiego, i nie uciekać się do przemocy. Był inicjatorem i organizatorem różnych pokojowych działań, m.in.: bojkotu korzystania z autobusów miejskich w Montgomery z powodu wydzielenia w nich stref dla białych i czarnych, demonstracji i marszów. W 1957 roku stanął na czele Konferencji Przywódców Chrześcijańskich Południa – organizacji walczącej o prawa obywatelskie dla Afroamerykanów. Od tego roku do swojej śmierci przemierzył ponad 6 milionów mil i wygłosił ponad 250 przemówień. Pisał książki i artykuły. Jeździł tam, gdzie Afroamerykanie wszczynali protesty. Aresztowano go ponad 20 razy, napadnięto przynajmniej 4 razy. Inwigilowało go FBI, jako pretekst podając podejrzenie o spiskowanie z komunistami. W 1960 roku po stronie Kinga stanął kandydat na prezydenta – John Fitzgerald Kennedy. Dzięki temu Kennedy zyskał głosy Afromerykanów w wielkich stanach na północy kraju... W 1963 r. King poprowadził marsz na Waszyngton, pod pomnik Abrahama Lincolna. W demonstracji wzięło udział 250 tysięcy obywateli obu ras. To właśnie wtedy King wygłosił legendarne przemówienie – I have a dream – które ma opinię najlepszej mowę publicznej XX wieku.

I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal”.

2 lipca 1964 roku prezydent USA Lyndon B. Johnson, sprawujący urząd prezydenta po tym, jak zastrzelono Johna Fitzgeralda Kennedy’ego, podpisał ustawę o prawach obywatelskich dla Afroamerykanów. Zakazywała ona segregacji w hotelach, restauracjach i innych obiektach użyteczności publicznej. Dokument sygnował także Martin Luther King.

W 1964 roku King otrzymał pokojową Nagrodę Nobla za prowadzoną bez przemocy kampanię przeciw rasizmowi.

Polityka Waszyngtonu zmierzająca do zrównania praw białych i czarnych obywateli USA z trudem zyskiwała akceptację na południu kraju. Pastor miał wielu przeciwników i wrogów. Został zastrzelony 4 kwietnia 1968 r. w Memphis. Jego zabójcę, J. E. Raya, skazano na 99 lat pozbawienia wolności. Okoliczności zamachu nie są jednak jasne – w czasie śledztwa popełniono wiele błędów, co prowokuje do przypuszczeń, że King padł ofiarą spisku, którego inspiratorzy pozostają nieznani.

O Martinie Lutherze Kingu opowiada piosenka Pride zespołu U2:

One man come in the name of love
One man come and go
One man come he to justify
One man to overthrow
In the name of love
What more in the name of love
…

Jak doszło do ustanowienia Dnia Martina Luthera Kinga?

Kampania mająca na celu ustanowienie w rocznicę urodzin Kinga święta państwowego rozpoczęła się tuż po tragicznej śmierci pastora. W 1979 roku w Kongresie doszło do głosowania nad ustawą, ale zabrakło kilku głosów.

Jednak w wyniku społecznych nacisków sytuacja powoli zaczęła się zmieniać. Ponad 6 milionów osób podpisało w tej sprawie petycję do Kongresu. Byłą to największa petycja w historii USA! Niektórzy senatorowie jednak konsekwentnie sprzeciwiali się ustawie – oskarżali Kinga o związki z komunistami, zarzucali mu niewierność wobec żony. Wielu nie mogło mu darować sprzeciwu wobec wojny w Wietnamie.

Do ustanowienia święta doszło w końcu w 1983 roku. Prezydent Ronald Reagan podpisał ustawę, choć był jej niechętny z powodu kosztów, jakie z tego powodu poniesie gospodarka.

Mimo uchwalenia święta w niektórych stanach próbowano deprecjonować Dzień Martina Luthera Kinga, łącząc go z innymi wydarzeniami i unikając stosowania oficjalnej nazwy. Ostatecznie Martin Luther King Jr. Day po raz pierwszy we wszystkich stanach oficjalnie obchodzono dopiero w 2000 roku. Karolina Południowa była ostatnim, w którym pracownikom państwowym przyznano w ten dzień płatny urlop.

 

Jak obchodzony jest Dzień Martina Luthera Kinga?

 

Oprócz marszów, przemówień oraz koncertów na rzecz równości dzieje się też coś o wiele ważniejszego. Jest to dzień czynu społecznego, ogólnonarodowego wolontariatu. Amerykanie podejmują różnego rodzaju akcje charytatywne, na przykład: zbierają żywność i ubrania dla ubogich, sprzątają miasta, odnawiają budynki użyteczności publicznej (np. domy weterana) i pomniki, organizują warsztaty i szkolenia, które mają pomóc bezrobotnym w znalezieniu pracy czy zakładaniu i rozwijaniu własnych firm. Amerykanie starają się zatem wcielić w życie ideę, o którą w pokojowy sposób walczył Martin Luther King – ideę solidarności społecznej.

 

---

 

 

W Wielkiej Brytanii Święty Mikołaj, czyli Father Christmas lub Santa Claus, przybywa z prezentami dopiero w noc poprzedzającą pierwszy dzień Świąt. Natomiast do 6 grudnia trzeba koniecznie wysłać list z prośbą o prezenty, które chcielibyśmy otrzymać. Brytyjska Poczta Królewska (Royal Mail) ma nawet specjalną stronę internetową z adresem, na który należy kierować listy. Nie jesteśmy pewni, czy listy wysyłane z Polski za pośrednictwem Royal Mail dotrą na biegun…, ale stronę internetową można zobaczyć TUTAJ. Listy można wysyłać także w bardziej magiczny sposób – otóż trzeba je włożyć do kominka, a święty Mikołaj odczyta tekst z dymu, który uniesie się nad domem.

Jak Brytyjczycy przygotowują się na przyjęcie Świętego Mikołaja? Otóż trzeba koniecznie zostawić dla niego specjalne ciasteczka zwane mince pie. Ciasteczko jest okrągłe, a w środku znajdują się bakalie z dodatkiem cytryny lub brandy (odrobina – bo Mikołaj prowadzi pojazd). Nie wolno zapomnieć o reniferze Rudolfie – dla niego zostawiamy marchewkę! 

 

Mikołaj najchętniej umieszcza prezenty w skarpetach – christmas stockings. Skąd wziął się zwyczaj wieszania przy kominku skarpet na prezenty? Ta popularna, szczególnie w amerykańskich domach, świąteczna ozdoba ma swoje źródła we włoskiej legendzie. Trzy ubogie dziewczynki suszyły skarpety przy kominku, a rano znalazły w nich złote monety – prezent od Świętego Mikołaja…

Prezenty odpakowuje się dopiero pierwszego dnia Świąt – 25 grudnia. Sądzicie, że domownicy wytrzymają do rana i nie zajrzą w nocy do skarpet?

 

 

---

 

 

 

Remember, remember, the Fifth of November
Gunpowder treason and plot
I see no reason why gunpowder treason
Should ever be forgot.

 

Bonfire Night (inaczej Guy Fawkes Night, Guy Fawkes Day lub Gunpowder Plot) to święto obchodzone 5 listopada, w rocznicę nieudanego zamachu na króla Anglii i Szkocji Jakuba I Stuarta. Jest wyrazem radości, że zamach się nie powiódł i król ocalał.

Dlaczego 5 listopada 1605 roku planowano zamach na życie króla?

Otóż po śmierci Elżbiety I, córki Henryka VIII i Anny Boleyn, na tronie Anglii zasiadł Jakub I Stuart. Anglia była wówczas targana sporem religijnym – trzeba pamiętać o uchwalonym za panowania Henryka VIII Akcie Supremacji, w którym parlament angielski uznawał króla za głowę Kościoła angielskiego. Katolicy liczyli jednak na to, że za rządów Jakuba I możliwy będzie powrót Anglii do kościoła katolickiego. Tak się jednak nie stało. Jakub I nie zamierzał zmieniać ustawodawstwa dotyczącego religii, dlatego w pewnych kręgach zrodził się plan spisku.

Jaki był plan zamachu?

Spiskowcy – było ich ponoć trzynastu – zgromadzili trzydzieści sześć beczek prochu w podziemiach budynku parlamentu. Lont miał zostać zapalony przez Guya Fawkesa podczas uroczystego, inauguracyjnego posiedzenia z udziałem króla, królowej, następcy tronu, lordów, biskupów, szlachty i członków Izby Gmin. Eksplozja byłaby potężna. Śmierć króla i pozostałych zgromadzonych osób pozwoliłaby na wywołanie powstania i osadzenie na tronie córki Jakuba I, którą chciano wychować w duchu religii katolickiej.  

Dlaczego zamach się nie udał?

Jeden ze spiskowców wysłał do swojego krewnego –  lorda Monteagle’a – list, w którym ostrzega go przed przyjściem do parlamentu 5 listopada. Ów lord powiadomił o treści listu jednego z królewskich ministrów. To wystarczyło, aby odkryć i udaremnić spisek.  

Co spotkało spiskowców?

Guya Fawkesa pojmano ponoć, gdy już niemal zapalał lont. Szybko też znaleziono pozostałych zamachowców. Kilku się nie poddało i zginęło w walce. Pozostali byli torturowani i zostali powieszeni, a ich ciała poćwiartowano. Guy Fawkes tuż przed powieszeniem skoczył z drabiny pod szubienicą i skręcił kark.Umarł natychmiast.

Jak się obchodzi Bonfire Night?

5 listopada 1605 roku londyńczycy rozpalili ogniska, by w ten sposób wyrazić radość, że królowi udało się uniknąć śmierci. Obecnie w tę noc robi się kukły Guya Fawkesa i wrzuca się je do ognia, urządza się festyny i pokazy sztucznych ogni. Dawniej dzieci chodziły ze zrobionymi przez siebie kukłami Guya i wołały: A penny for the Guy! ("Pens dla Guya!"). Za zebrane „datki” kupowały petardy. Teraz, żeby je kupić, trzeba być pełnoletnim.

Co wspólnego z Guyem Fawkesem ma Anonymous?

Słynna maska wykorzystywana przez organizację Anonymous przedstawia właśnie Guya Fawkesa. Maska pochodzi z komiksu V jak Vendetta, którego bohater usiłował obalić autorytarny rząd.

 

---

 

Halloween – źródła, zwyczaje, legendy i… opinie

 

Halloween to święto, które wzbudza wiele kontrowersji. Jedni postrzegają je jako okazję do zabawy, a inni jako tradycję pogańską, która nie powinna być przywoływana.

Skąd się wzięło Halloween?

Wielu historyków sądzi, że przypadające na 31 października Halloween wywodzi się od najważniejszego celtyckiego święta o nazwie Samhain czyli „koniec lata”. Celtowie, którzy ponad 2000 lat temu zamieszkiwali Wyspy Brytyjskie, wierzyli, że w noc poprzedzającą Samhain zaciera się granica między światem żywych i umarłych. Na ziemię zstępują wtedy duchy dobre i złe. Chcąc odstraszyć te złe, przebierali się w stare, zniszczone ubrania i zakładali maski.

Czy zawsze było to święto popularne?

Nie. Wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa zwyczaje związane z Halloween stopniowo zanikały. W 935 roku papież Jan XI ustanowił dzień 1 listopada świętem ku czci Wszystkich Świętych. W roku 998 Odylon, opat klasztoru benedyktyńskiego w Cluny, zdecydował, że w jego klasztorze dzień 2 listopada będzie poświęcony modlitwie za wszystkich wiernych zmarłych. Od benedyktynów z Cluny zwyczaj ten przejęły inne zakony, a potem cały kościół katolicki.

Zwyczaje przypominające obchody celtyckiego święta Samhain stały się znowu popularne w latach 40-tych XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. Zaszczepili je tam imigranci z Irlandii. Do Europy „moda” na Halloween dotarła w połowie XX wieku, a do Polski w latach 90-tych XX wieku.

Jakie zwyczaje wiążą się z Halloween?

 

Trick-or-treating

Zwyczaj ten polega na odwiedzaniu domów sąsiadów, aby dostać słodycze. Trzeba założyć jakiś budzący przerażenie i jednocześnie zabawny kostium (np. wampira albo czarownicy) i grozić zrobieniem psikusa. Trick or treat! znaczy właśnie „Cukierek albo psikus!” (a dosłownie „psikus lub przekąska”). Treat-or treating ma swoje korzenie w średniowiecznej tradycji zwanej souling, zgodnie z którą ludzie ubodzy krążyli od domu do domu, by w zamian za wypiekane na 1 listopada ciastka zwane soul cakes śpiewać i modlić się za dusze zmarłych.

Jack-o’-lantern

Jack-o’-lantern to halloweenowa lampa zrobiona z wydrążonej dyni. W dyni robi się także otwory, aby przypominała ludzką głowę. Wewnątrz umieszcza się świecę. Tak przygotową lampę stawia się w oknie lub drzwiach domu. Tradycja ta wywodzi się z Irlandii. Przed odkryciem Ameryki w Europie nie znano dyni, więc takie lampy robiło się np. z rzepy lub brukwi. Dla irlandzkich chłopów halloweenowa lampa symbolizuje widywane nad mokradłami błędne ogniki uważane za dusze zmarłych. Dusze te uwalniano z ciał zwierząt w trakcie tajemniczych obrzędów sprawowanych z użyciem takich lamp.

Skąd wzięło się określenie jack-o’-lantern? Otóż z legendy. Jedna z jej wersji mówi, że Jack – człowiek bardzo chciwy – spotkał pewnego dnia diabła, który zaproponował mu bogactwo za duszę. Jack się zgodził. Niedługo przed Halloween diabeł upomniał się o swoją zdobycz. Sprytny Jack uwięził jednak diabła – nakłonił go, by wszedł na drzewo, a potem wyrył na pniu znak krzyża i diabeł nie mógł zejść. Jack uwolnił go w zamian za obietnicę, że nie zostanie zabrany do piekła. Kilka dni później Jack umarł. Do nieba nie został przyjęty – nie wiódł uczciwego życia, a gdy poszedł do piekła – został przegnany. Na odchodne diabeł rzucił w niego rozżarzonym węglem. Ten właśnie węgielek Jack włożył do wydrążonej rzepy i, oświetlając sobie drogę tym lampionem, wędruje po świecie w poszukiwaniu spoczynku.

Apple Bobbing

Zabawa apple bobbing polega na tym, że do wielkiej miski z wodą wrzuca się jabłka różnej wielkości. Uczestnicy zabawy mają wyciągnąć owoc ustami, bez użycia rąk. Kto wyłowi największe jabłko, będzie miał pomyślny rok.

Inne

Do innych halloweenowych zwyczajów należy: palenie ognisk, odwiedzanie rzekomo nawiedzonych domów, opowiadanie strasznych historii czy oglądanie horrorów…

Aspekt komercyjny

Nie sposób nie zauważyć, że Halloween ma obecnie także aspekt komercyjny. Jest to święto, które firmom wytwarzającym słodycze i gadżety związane z haloweenowymi zabawami oraz organizującym imprezy halloweenowe przynosi ogromne zyski, a gorączka zakupów jest najwyższa w Stanach Zjednoczonych.

 

Pumpkins for sale during Halloween

By Raysonho @ Open Grid Scheduler / Grid Engine - Own work, CC0, Link

 

---

"Jajeczne" zabawy wielkanocne

 

Trzy bardzo popularne w Wielkiej Brytanii i USA zabawy wielkanocne to polowanie na jajko –  egg hunt, toczenie jajka – egg rolling i stukanie jajkiem – egg tapping.

 

Egg hunt

W niedzielę wielkanocną dorośli ukrywają jajka w różnych zakamarkach w domu lub ogrodzie, a dzieci mają je odnaleźć. Jajka – tak jak nasze pisanki – są specjalnie ozdabiane. Mogą być to także jajka zrobione z czekolady i zawinięte w dekoracyjne papierki lub jajka-niespodzianki, czyli zrobione z plastiku osłonki, które kryją jakąś niespodziankę, na przykład cukierek albo czekoladkę. Dziecko, które znajdzie najwięcej jajek, wygrywa. Dzieci sądzą, że jajka schował wielkanocny zajączek.

 

Egg rolling

Do tej zabawy potrzebna jest niewielka górka albo przynajmniej pochyłość. Chodzi o to, aby jajko stoczyło się z górki, a wygrywa osoba, której jajko znajdzie się na dole jako pierwsze. Zabawę można też przeprowadzić, popychając jajko jakimś przedmiotem po płaskiej powierzchni. Taka zabawa odbywa się dorocznie na wielkanocnym festynie w Białym Domu, który otwiera wtedy swoje podwoje dla tysięcy osób. Dzieci (i dorośli) świetnie się bawią, tocząc jajka po trawniku przy pomocy ogromnych łyżek.  

 

Egg tapping (Egg fight)

Zabawa jest bardzo prosta – wystarczą dwie osoby trzymające w dłoniach ugotowane na twardo jajka. Chodzi o to, aby nie rozbijając własnego, uderzyć nim tak, żeby roztrzaskać jajko przeciwnika. W grze zdarzają się oszustwa – bywa ponoć, że jajka są wypełniane cementem…

 

---

 

Maypole

Pierwszy poniedziałek maja to w Wielkiej Brytani bank holiday, czyli święto państwowe będące dniem wolnym od pracy.

Jedną z form świętowania tego dnia jest tradycyjny taniec maypole. Dzieci, zwłaszcza dziewczęta, tańczą wokół wysokiego słupa, ozdobionego długimi, kolorowymi wstęgami. Celem tańca jest stworzenie ozdobnego wzoru na słupie za pomocą wstążek. Pochodzenie tańca prawdopodobnie ma korzenie w czasach pogańskich i łączy się z celebracją sił natury i początku lata.

 

By Geoff Charles - Llanfyllin carnival and maypole, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=38725410

Miejscowość Barwick-in-Elmet słynie z posiadania najwyższego w całym kraju ozdobnego słupa, nazywanego maypole. Tradycyjnie wokół niego odbywają się zabawy ludowe związane ze świętem wiosny. Co trzy lata mieszkańcy wioski ręcznie zdejmują go z podstawy, by mógł zostać odmalowany i odnowiony. Wydarzenie to wymaga noszenia kasków i użycia specjalnych zabezpieczeń.

 

By John Fergusson - Barwick-in-Elmet Maypole Trust. http://www.barwickmaypole.co.uk, CC BY-SA 3.0

 

 

---

 

St George's Day

23 kwietnia Anglia świętuje dzień swojego patrona – świętego Jerzego. Choć święty ten nie był Anglikiem, jest dla mieszkańców Anglii symbolem honoru, odwagi i męstwa. Kim był święty Jerzy?

Prawdopodobne fakty

Święty Jerzy urodził się w Kapadocji (dzisiejsza Turcja) w  III wieku. Jego rodzice byli chrześcijanami. Mieszkał w Palestynie. Został żołnierzem rzymskiej armii i doszedł do rangi trybuna. W 303 roku cesarz Dioklecjan wydał edykt zezwalający na prześladowania chrześcijan na terenie Imperium. Jerzy sprzeciwiał się temu, za co był więziony i torturowany. Zmuszano go także do wyparcia się wiary w Chrystusa, ale tego nie zrobił. Został ścięty 23 kwietnia.

Legenda

Opowieść o świętym Jerzym i smoku jest legendą. Otóż na źródle, z którego mieszkańcy pewnego miasta w Libii czerpali wodę, uwił sobie gniazdo smok. Za każdym razem, gdy ludzie chcieli nabrać wody, musieli wypędzać smoka z gniazda. Dawali mu w tym celu owcę na pożarcie, a gdy owiec zabrakło – musieli poświęcać młodą dziewczynę. Ofiary wybierano przez losowanie. Pewnego dnia losowanie wskazało księżniczkę, ale w jej obronie stanął święty Jerzy. Zrobił znak krzyża, a potem pokonał smoka i uratował dziewczynę. Wdzięczni mieszkańcy porzucili pogańskie wierzenia i zostali chrześcijanami.   

Czerwony krzyż na białym tle

Święty Jerzy jest przedstawiany jako siedzący na koniu rycerz, ubrany w biały płaszcz, na którym widnieje czerwony krzyż. W ręku trzyma włócznię wymierzoną w smoka. Właśnie czerwony krzyż na białym tle – zwany krzyżem świętego Jerzego – stał się flagą Anglii. Krzyż świętego Jerzego widnieje też na fladze Zjednoczonego Królestwa (flaga ta jest nazywana Union Jack). Krzyż Jerzego (George Cross) to także jedno z najwyższych brytyjskich odznaczeń przyznawanych za bohaterskie czyny – wewnątrz krzyża znajduje się okrąg z wizerunkiem walczącego ze smokiem św. Jerzego i napisem FOR GALLANTRY czyli ZA WALECZNOŚĆ.

Obchody dnia świętego Jerzego

W Anglii w ramach obchodów święta St George’s Day organizowane są parady uliczne, których uczestnicy niosą kukły przedstawiające świętego Jerzego oraz flagi. 

 

 

CC BY 2.0
File: St George's Day in Gravesend, Kent b.jpg
Link: https://www.flickr.com/photos/40686262@N05/5647876404